حفاظت از مراکز درمانی و آموزشی در مخاصمات؛ آزمونی دوباره برای اعتبار حقوق بشردوستانه

  جمهوری اسلامی باید در اسناد رسمی، از زبان دقیق حقوق بین‌الملل استفاده کنند، داده‌های دقیق و قابل‌اعتنا ارائه دهند و از سطح شعارهای سیاسی به سطح ادله‌ی قابل‌استناد ارتقا یابند. چنین رویکردی نه‌تنها در تثبیت مشروعیت ادعاها موثر است بلکه در فرآیند جبران خسارت و تضمین عدم تکرار نقشی محوری ایفا می‌کند.

در نهایت، مسئله‌ی حمله به بیمارستان‌ها و مدارس تنها یک تراژدی، محدود به مرزهای ایران نیست، بلکه هشداری است برای کل نظم بین‌الملل. اگر جامعه‌ی جهانی در برابر نقض‌های مکرر قواعد آمره بی‌تفاوت بماند، این هنجارها به‌تدریج اعتبار خود را از دست خواهند داد. امروز که جنگ‌های نیابتی، مخاصمات ترکیبی و حملات دقیق نقطه‌ای بخشی از واقعیت ژئوپلیتیک منطقه‌اند، حفاظت از غیرنظامیان و زیرساخت‌های حیاتی باید به‌عنوان خط قرمز قطعی نظام حقوقی و اخلاقی باقی بماند.

به‌عنوان پژوهشگر حقوق بین‌الملل تاکید دارم که هیچ مصالحه‌ای نمی‌تواند اصول بنیادین بشردوستانه را معلق کند. امروز مسئله صرفاً بازسازی ۷ مرکز درمانی یا ۶ پایگاه اورژانس و مدرسه نیست، بلکه موضوع بر سر حفظ حداقل‌های کرامت انسانی در متن درگیری‌های مسلحانه است. این مسئولیت در گام نخست متوجه دولت‌ها است، اما در سطحی فراتر، آزمونی است برای تعهد اخلاقی و عملی کل جامعه‌ی بین‌الملل به قواعد آمره‌ای که ستون نظم حقوقی جهانی به‌شمار می‌آیند. اگر امروز نتوانیم از مکانیزم‌های موجود برای توقف این روند استفاده کنیم، فردا باید در برابر نقض‌های گسترده‌تر، بی‌دفاع‌تر بایستیم. اعتبار حقوق بین‌الملل، به‌ویژه حقوق بشردوستانه، وابسته به ضمانت اجرای عملی آن است. آن‌چه در جنگ دوازده‌روزه و پیامد ویرانی مراکز درمانی و آموزشی رخ داد، زنگ هشداری بود برای همه‌ی ما، از تصمیم‌گیران جمهوری اسلامی گرفته تا ناظران بین‌المللی، حقوقدانان، روزنامه‌نگاران و مدافعان حقوق بشر.

امید است که گزارش و تحلیل‌های حقوقدانان، تلنگری باشد برای بازتعریف مسئولیت‌های فوری و مشترک ما، چه در سطح اسنادنگاری و حقیقت‌یابی، چه در سطح فشارهای دیپلماتیک و چه در قالب پیگیری‌های حقوقی هدفمند. در نهایت، حق سلامت و آموزش از حقوق بنیادینی هستند که حتی گلوله و موشک نیز نمی‌تواند مشروعیت آن‌را از میان ببرد، مشروط بر آن‌که جامعه‌ی جهانی، این حقوق را نه‌تنها در متون و بیانیه‌ها، بلکه در میدان اجرا نیز زنده نگاه دارد.